19ος Αιώνας
Λαϊκότροπες Αναβιώσεις

Θα μπορούσε να διερωτηθεί κάποιος εάν μια συλλογή με εικαστικά τεκμήρια του 19ου αιώνα είναι πλήρης χωρίς αντιπροσωπευτικά δείγματα λαϊκότροπης ζωγραφικής. Και αυτό, διότι ο γενικός βηματισμός της νεότερης Ελλάδας είχε πλέον συγχρονισθεί με εκείνο της δυτικής Ευρώπης.

 

Εν τούτοις, διαφαίνεται ότι υπήρχε βάσιμα μια διάκριση, ή αν θέλετε, ένα κάποιο σχίσμα ανάμεσα στη λόγια και στη δημώδη παράδοση, όχι μόνο στη λογοτεχνία, για παράδειγμα, αλλά και σε άλλες πολιτιστικές εκφάνσεις.

 

Αυτή η διαμάχη, σε άλλες περιπτώσεις έληξε υπέρ της μιας πλευράς και σε ορισμένες, λίγες, υπέρ της άλλης. Το ζήτημα που μάς αφορά, ωστόσο, είναι από πού αντλούνται τα σχετικά πρότυπα και ποια είναι η θεματολογία αυτού του είδους ζωγραφικής: προφανώς η εκκλησιαστική παράδοση είναι εκείνη που έδωσε αναφορές και μοτίβα, ενώ δεν πρέπει να αποκλείονται και κάποια τυχαία στοιχεία γνωριμίας με λιγότερα θρησκευτικά θέματα.

 

Σε κάθε περίπτωση, αυτό το λεγόμενο «πνεύμα της αντίστασης», που ο ιστορικός Ν. Σβορώνος είχε επινοήσει, για να εξηγήσει ορισμένα χαρακτηριστικά της νεοελληνικής εμπειρίας, μοιάζει να εμπνέει αυτή τη μη ακαδημαϊκή ζωγραφική, η οποία αποτιμήθηκε περισσότερο όταν έπαυσε να είναι παρούσα. Η ειρωνεία, βέβαια, είναι ότι η αποδοχή αυτή χρειάστηκε τη λόγια επιβεβαίωση.